Algemene oncologie - Borstkanker

Wat is borstkanker?

Borstkanker is een kanker van de borstklier. Het is zowel een van de meest voorkomende schadelijke aandoeningen bij de mens, als een van de meest behandelbare aandoeningen.  De kanker wordt ingedeeld volgens de soort van de cellen die de tumor vormen en volgens de uitbreiding van de ziekte. 

Invasieve borstkanker: Men zegt dat een kanker invasief is wanneer de kankercellen, die eerst in de wand van de melkkanalen (galactofora) gelokaliseerd werden, deze wand vernietigen en overschrijden om de borstklier zelf en zelfs de bloedvaten en lymfekanalen binnen te dringen; en zich dus verder dan de borst uitzaaien. 

"In situ": Een kanker wordt "in situ" genoemd wanneer de kankercellen zich strikt binnen de melkkanalen (galactofora) ontwikkelen. De cellen kunnen zich niet in andere lichaamsdelen verplaatsen. Kanker "in situ" is het stadium dat aan de invasieve kanker voorafgaat. Men spreekt eveneens over een precancereuze toestand.

De metastasen: Vanuit de borsttumor kunnen de kankercellen (als het om een invasieve en agressieve kanker gaat) zich verspreiden in andere lichaamsdelen waar ze zich vestigen en zich vermenigvuldigen om er een andere tumor te vormen. Men heeft het dan over metastasen. 

Deze verspreiding gebeurt:

  • Langs hematogene weg (= via het bloed) in de lever, de longen of de beenderen, de huid en soms in de hersenen (10%). Zelden ter hoogte van de bijnieren en de eierstokken.
  • Langs lymfatische weg (= via de lymfekanalen) in de ganglia rond de borstklier (axillaire holte = in de oksels, boven de claviculaire ruimte = boven het sleutelbeen en in de borstklier = onder de buitenkant van het borstbeen)

Soms worden de okselklieren groter en kan je ze voelen. Soms hebben de okselklieren een normale grootte en kan je ze niet voelen.
Maar in feite wordt de aanwezigheid van kankercellen slechts bewezen door het wegnemen van de zogenaamde schildwachtklier, en zelfs verschillende okselklieren en hun analyse onder de microscoop.

Borstkankeropsporing

Algemeen
Iedere vrouw zou de tijd moeten nemen om eens per jaar haar arts te raadplegen voor een algemeen borstonderzoek. Door een maandelijks zelfonderzoek na de menstruatie kan ze er zich van verzekeren dat er geen abnormale verandering is. Verder zorgt een herhaalde mammografie tijdens de systematische borstkankerscreening, die in functie van de leeftijd en de risicofactoren wordt herhaald, voor extra zekerheid. Dankzij de mammografie kan een kleinere afwijking opgespoord worden, zelfs vóór die voelbaar is. 

Het zelfonderzoek
Het borstzelfonderzoek kan liggend of staand uitgevoerd worden, onder de douche of op bed.

  • voor de spiegel: controleer beide borsten op veranderingen: de grootte, de vorm, de contouren, een verandering van structuur, roodheid, terugtrekking van de tepel of de huid. Stel je borst als een horloge voor. Volg de grote wijzer van dit denkbeeldige uurwerk op elk uur. Vergroot de borstomtrek van het begin van de hals tot aan het midden van de borst, via de oksel. Zo kan je de hele borst onderzoeken.
  • in de douche: hef je arm langs de kant van de onderzochte borst op. Tast, met behulp van je andere hand, alle delen van de borst af. Controleer of er knobbeltje(s) verschijnen of een structuurverandering is.
  • rechtstaand: buig je arm langs de kant van de borst 180°. Maak met je andere hand een circelbeweging onder je oksel en opzij van je borst ter hoogte van de borstkas.
  • liggend op je rug: leg een gevouwen handdoek onder je schouderblad en leg je hand achter het hoofd. Onderzoek met behulp van je andere hand de borst.


Doe dit borstonderzoek steeds met vlakke vingers en gebruik de tegenovergestelde hand van de onderzochte borst.

De mammografie (+/- echografie)
Een mammografie is in werkelijkheid een röntgenfoto waardoor de borstklier en eventuele letsels zichtbaar worden. Een mammografie is momenteel de beste manier om kanker op te sporen. Een mammografie kan, bij een vrouw die geen enkel symptoom vertoont, een zeer klein kwaadaardig gezwel opsporen dat niet door palpatie ontdekt kan worden. Dit onderzoek vormt ook een belangrijke diagnosemethode wanneer de vrouw of de arts tijdens de palpatie een afwijking ontdekt. 

Voor een mammografie is geen enkele bijzondere voorbereiding nodig. De borst wordt tussen twee platen samengedrukt. De radioloog of de technicus nemen over het algemeen twee foto's, vanuit verschillende hoeken, om de borst op de correcte manier zichtbaar te maken. Het onderzoek duurt een tiental minuten. De ideale periode om een mammografie te nemen is tussen de vierde en de veertiende dag van de menstruatiecyclus. Tijdens deze periode zijn de borsten soepeler, minder gespannen en kunnen ze dus beter onderzocht worden. 

De mammografie zal ofwel genomen worden omdat er een waarschuwingsteken is (knobbeltje ontdekt door zelfonderzoek of bij borstpalpatie door de arts, of tepelafscheiding) ofwel systematisch in het kader van borstkankerscreening.

Wanneer de mammografie verdacht is, wordt die aangevuld door een echografie met of zonder punctie, en zelfs met een microbiopsie. Zo wordt de positieve of negatieve kankerdiagnose zo goed mogelijk verfijnd. Bij de echografie wordt, zoals voor zwangere vrouwen, ter hoogte van de borst een sonde gebruikt om de structuur zichtbaarder te maken, op zoek naar een massa of een knobbeltje. Vaak wordt daarna een punctie of microbiopsie uitgevoerd. Bij een punctie neemt men een monster van de abnormale zone voor een grondigere analyse onder de microscoop.

De behandeling van borstkanker

Algemeen
Elk geval is uniek.
Voor hun beslissing baseren de artsen zich op de volgende punten: de gediagnosticeerde kankersoort, de graad van de kanker (graad van kwaadaardigheid), het stadium van de kanker, de wetenschappelijke bewijzen voor de doeltreffendheid van de behandeling voor deze kankersoort en jouw algemene gezondheidstoestand. Jouw artsen zullen je om inlichtingen vragen die hen helpen bij de keuze van de in jouw geval aangewezen behandeling.

Je zal behandeld worden door een toegewijd team dat bestaat uit artsen, verpleegsters en andere specialisten. Aarzel niet om je tot een van deze zorgwerkers te richten als je hulp nodig hebt.

Om borstkanker te behandelen
doet men een beroep op chirurgie, radiotherapie, chemotherapie, hormonentherapie of op een combinatie van een of verschillende van deze behandelingsmethoden.

Borstamputatie of mastectomie (minder frequent dan vroeger) is minder verminkend omdat die zo goed mogelijk, naar gelang het geval, behoudend probeert te zijn.

In alle gevallen worden de okselklieren verwijderd. De omvang van deze axillaire chirurgie is ook verminderd waardoor de complicaties aanzienlijk verminderd worden en bijna elk risico op opzwellen van de arm vermeden wordt.

De patiënte kan dus een normaal leven leiden en ze mag sporten. De noodzaak van een mastectomie staat niet in verband met de ernst van de ziekte, maar met de lokalisatie en uitgebreidheid van de kanker.

Steeds meer, en in het bijzonder wanneer kleine kankers ontdekt worden, ofwel na uitwendige opsporing, ofwel na opsporing door een mammografie, kan men de borst behouden door het gezwel in ruime mate weg te nemen en de behandeling aan te vullen met radiotherapie. In dat geval worden de okselklieren ook verwijderd.

Er wordt vaak een aanvullende geneeskundige behandeling gegeven. Hormonentherapie die wordt toegediend in de vorm van tabletten is aangewezen bij hormoonafhankelijke kankers. Deze behandeling wordt zeer goed verdragen en heeft slechts weinig bijwerkingen. 

Chemotherapie kan noodzakelijk zijn (als de klieren positief zijn, of als de histologische graad hoog is). Gedurende gemiddeld zes maanden worden een of twee keer per maand, of zelfs elke week, injecties toegediend. De bekende nadelen, afhankelijk van de gebruikte producten, kunnen in de meeste gevallen voorkomen worden.

Radiotherapie wordt vooral bij de behoudende chirurgie (kwadrantectomie of tumorectomie) gebruikt om een betere lokale controle ter hoogte van de borst te verzekeren. Of om een betere plaatselijke controle te waarborgen ter hoogte van de klierzones, wanneer de klieren positief zijn.

Wanneer een borstamputatie noodzakelijk is, kan men vaak later een borstreconstructie overwegen door een plastische chirurgische ingreep.

De genezingskansen van borstkanker

Je genezingskansen zijn hoog als de kanker vroegtijdig wordt ontdekt. Elk geval is uniek en de genezingskansen kunnen geschat worden aan de hand van alle analyses.
Deze resultaten zijn niet beschikbaar tijdens de eerste raadpleging, maar slechts na de chirurgische ingreep.
De artsen kunnen je genezing niet beloven, maar ze kunnen je zeggen hoe hoog jouw kansen zijn en bieden je voorstellen om die kansen nog te verhogen.
Een regelmatige en langdurige controle is dus gedurende verschillende jaren nodig.

De risicofactoren van borstkanker

Bekende risicofactoren
• Het geslacht: meer dan 99% van de borstkankergevallen komt bij vrouwen voor  
• De leeftijd: het risico stijgt met de leeftijd  
• Vroegtijdig begin van de menstruatie (vóór 12 jaar)  
• Late menopauze (na 55 jaar)  
• Eerste moederschap na 30 jaar of geen enkel moederschap  
• Borstkanker bij een naaste verwant (eerste graad)   
• Gebrek aan lichaamsbeweging 
• Corpulentie 
• Vervangende hormonale behandeling tijdens de menopauze  
• Blootstelling aan ioniserende stralingen

Mogelijke risicofactoren 
• Te weinig groeten en fruit eten 
• Vetrijke voeding eten 
• Overdreven alcohol gebruiken  
• Geen borstvoeding gegeven hebben 
• Nicotineverslaving of passief meeroken  
• Orale anticonceptie innemen (gedurende meer dan 10 jaar).

Wat zijn de symptomen van borstkanker?

In de meeste gevallen manifesteert de kanker zich uitwendig door een knobbeltje dat men vanaf een doorsnede van ongeveer een centimeter kan ontdekken, ofwel op de borst zelf, ofwel ter hoogte van de oksel. 

Andere tekenen moeten eveneens de aandacht trekken en vereisen een medisch onderzoek: vervorming of terugtrekking van de huid ("sinaasappelhuid" genoemd), roodheid van de tepel of abnormale tepelafscheiding. Ook een knobbeltje, een abnormale verkleuring, een verwonding, huiduitslag of een korst moeten de aandacht trekken. Pijn van de borstklier wordt zelden geassocieerd met borstkanker (in ieder geval in het begin), maar om het even welke andere afwijking die met deze pijn gepaard gaat, moet toch nader onderzocht worden.

Toch komen deze tekenen niet alleen bij kanker voor. Talrijke massa's, knobbeltjes of ander borstletsels zijn volkomen goedaardige gezwellen zoals vochtcysten, een adenofibroom met een solide consistentie, abcessen... 

Zodra je een knobbeltje of om het even welke andere afwijking ontdekt, moet je je arts onmiddellijk raadplegen. Hij zal beoordelen of er aanvullende onderzoeken nodig zijn.