Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde

Visietekst palliatieve zorg en beslissingen bij het levenseinde

Palliatieve zorg

Palliatieve zorg is de zorg die de levenskwaliteit van patiënten en hun naasten wil verbeteren wanneer ze te maken krijgen met een ongeneeslijke aandoening. Die zorg bestaat uit het opvangen van fysieke  en psychische klachten zoals pijn en angst. Daarnaast hebben patiënten nood aan sociale ondersteuning zoals hulp bij administratieve zaken en het opstarten van (thuis)zorg. Palliatieve zorg is een totaalzorg. Ook spirituele vragen in verband met zingeving, verlies en waardig sterven komen aan bod. Het is meer dan terminale zorg. Ze wordt best al tijdig in het ziekteverloop.

In het Imeldaziekenhuis trachten we patiënten met de nodige zorg te omringen, ook als we hen niet meer kunnen genezen. Het palliatief support team (PST) en de palliatieve referenten op de afdeling hebben hierbij een ondersteunende functie. Het PST bestaat uit een team van zorgverleners met aandacht voor palliatieve zorg: artsen, verpleegkundigen, een psycholoog, een spiritueel zorgverlener en een sociaal werker. Het PST geeft advies en informatie op vraag van het behandelend team, de patiënt en/of zijn naasten en werkt samen met de palliatief referenten op elke afdeling. Palliatief referenten zijn verpleegkundigen op de hospitalisatie-afdelingen met een bijkomende opleidingen palliatieve zorg. Ook bij hen kan de patiënt met zijn vragen terecht.

Voorafgaande zorgplanning

Spreken over het levenseinde is niet gemakkelijk. Het tijdig bespreken van medische zorg en het treffen van regelingen bij het levenseinde kan tijdens de laatste levensfase rust brengen. Wanneer artsen en naasten de wensen van een patiënt over de zorg bij het levenseinde kennen, worden nodeloze interventies vermeden zoals reanimatie, transfers naar intensieve afdelingen of toediening van sondevoeding. Zo wordt de zorg afgestemd op de waarden en wensen van de patiënt.

Als zorgverleners staan we open voor de vraag van patiënten om over het levenseinde te communiceren, reeds vroeg in het zorgproces.
Het PST kan patiënten bijstaan indien ze informatie wensen over het opstellen van wilsbeschikkingen, palliatieve zorgen, palliatieve sedatie en euthanasie.

Visie van het  Imeldaziekenhuis

Een menswaardig levenseinde wanneer mensen ongeneeslijk ziek zijn. Om dit doel te bereiken moeten soms moeilijke ethische beslissingen genomen worden. Het is van groot belang dat de grootst mogelijke zorgvuldigheid wordt beoogd bij euthanasie, maar ook bij beslissingen waarvoor er geen uitgewerkte, wettelijke procedures zijn.

Dit komt voor bij volgende beslissingen :

  • de afbouw van behandelingen: behandelingen stoppen of niet meer opstarten wanneer deze de patiënt niet meer kunnen helpen.
  • starten met palliatieve sedatie. Wanneer een stervende patiënt last heeft van ondraaglijke klachten (bij refractaire symptomen) dan kan slaapverwekkende (sederende) medicatie worden toegediend zodat de patiënt deze klachten niet meer ervaart en op een natuurlijke wijze overlijdt.

Beslissingen over euthanasie

Sinds 28 mei 2002 heeft België een wet betreffende euthanasie: levensbeëindiging op verzoek van de patiënt. Bij euthanasie gaat de vraag steeds uit van de patiënt. De wet bepaalt dat onder strikte voorwaarden euthanasie niet meer strafbaar is. Euthanasie kan gebeuren op basis van een verzoek tot euthanasie of op basis van een wilsbeschikking in geval van onomkeerbaar coma.

1- Wettelijke voorwaarden voor euthanasie op basis van een verzoek.

  • de patiënt moet handelings-of wilsbekwaam zijn
  • en een ernstige en ongeneeslijke aandoening hebben t.g.v. een ziekte of ongeval;
  • met ondraaglijk fysisch en/of psychisch lijden dat niet te leningen is;
  • er mag geen externe druk zijn
  • de vraag moet herhaaldelijk gesteld zijn en neergeschreven worden door de patiënt (schriftelijk verzoek);

Wanneer de patiënt een korte levensverwachting heeft, is advies van een tweede, onafhankelijke arts nodig die de vraag en de toestand van de patiënt mee beoordeelt.
Wanneer de patiënt niet binnen afzienbare tijd zal overlijden, is advies van twee onafhankelijke artsen nodig, waarbij één van de twee artsen een psychiater of een specialist in de ziekte van de patiënt is. Alle drie de artsen moeten de vraag en de toestand van de patiënt onderzoeken. Bovendien moeten patiënten minstens één maand wachten na de datum waarop zij schriftelijk het verzoek tot euthanasie indienden.

2- Wettelijke voorwaarden voor euthanasie op basis van een wilsbeschikking

Een patiënt die niet meer bij bewustzijn is, kan geen euthanasie meer vragen. De wet voorziet daarom de mogelijkheid om vooraf een wilsverklaring op te stellen waarin men vraagt dat er euthanasie wordt verricht indien men op onomkeerbare wijze het bewustzijn verliest. Deze wilsverklaring kan een basis zijn voor euthanasie op voorwaarde dat de patiënt niet meer bij bewustzijn is én  als artsen zeker zijn dat de patiënt ook niet meer bij bewustzijn zal komen (onomkeerbare coma). Er dient eveneens een advies van een tweede onafhankelijke arts gevraagd te worden

3- Procedure in het Imeldaziekenhuis

We proberen als zorgverleners de wetgeving op een ethisch verantwoorde wijze in de praktijk te brengen. Hierbij trachten we verschillende waarden af te wegen: eerbied voor het leven, de autonomie van elke patiënt, het bestrijden van ondraaglijk lijden en de zorgrelatie tussen zorgverlener en patiënt.
We benaderen een vraag naar euthanasie steeds vertrouwelijk en respectvol. Daarbij hechten we belang aan het werken in teamverband en palliatieve zorg. Een euthanasieverzoek wordt in onze instelling dan ook steeds door het zorgteam afgewogen nadat alle palliatieve zorgmogelijkheden zijn overlopen. Aan elke uitvoering gaan meerdere gesprekken vooraf met de patiënt en zijn naasten.
Het  gebeurt dat een arts beslist om niet in te gaan op de euthanasievraag om ethische of andere redenen. Dit dient steeds tijdig en open met de patiënt te worden besproken. Dan streven we er naar om de zorgrelatie te verzekeren door de patiënt naar een andere arts of zorginstelling te verwijzen. Dat gebeurt uiteraard in samenspraak met de patiënt en zijn naasten.
De vraag naar euthanasie omwille van ondraaglijk psychisch lijden of bij minderjarigen zal steeds in alle sereniteit met de patiënt worden besproken. Gezien de specifieke context en het belang van een goede gespecialiseerde omkadering, zal worden doorverwezen naar gespecialiseerde centra.
De nodige informatie omtrent alle aspecten van dit onderwerp vind je verzameld op de LEIF infosite of het Levens Einde Informatie Forum(externe link).

Rouwzorg

We willen er ook zijn voor de nabestaanden wanneer het levenseinde van een patiënt nadert of wanneer hij overlijdt. Na het overlijden dient  de nabestaande praktische zaken te regelen te midden van allerlei emoties die op hen afkomen. De nabestaanden kunnen met hun vragen hierover maar ook voor ondersteuning  terecht bij een sociaal werker, een spiritueel zorgverlener of een psycholoog van het PST.

Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde
Psychosociaal en spiritueel zorgteam voor oncologische patiënten

Imelda probeert met het project "de waakdoos" mensen te ondersteunen in deze moeilijke periode.
Het project "de rusttuin" creëert een groene plek in het ziekenhuis om tot rust te komen en  met de familie samen te zijn.